Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa) to przewlekły stan zapalny, występujący w okrężnicy i/ lub odbytnicy. Choroba ta może wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej diagnozowana jest u osób w wieku 15 – 35 lat. Stan zapalny obejmuje zarówno błonę śluzową, jak i podśluzową jelita grubego, zazwyczaj biorąc swój początek w odbytnicy i następnie wędrując ku wyższym odcinkom jelita grubego. Stanowi zapalnemu towarzyszy powstanie ubytków w błonie śluzowej i pośluzowej, w efekcie czego powstają owrzodzenia.

Wciąż jeszcze nie ustalono jednoznacznie, co jest przyczyną wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Wytypowano kilka potencjalnych czynników, które mogą wpływać na rozwój choroby. Nie wyklucza się udziału czynników genetycznych – osoby z predyspozycjami rodzinnymi są bardziej narażone na rozwój colitis ulcerosa. Jeśli choroba występowała u rodziców lub dziadków, ich potomstwo z większym prawdopodobieństwem będzie chorować na WZJG. Kolejnym możliwym czynnikiem sprzyjającym pojawieniu się wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest wiek – zazwyczaj początek choroby odnotowywany jest u osób przed 30 rokiem życia. U podłoża wrzodziejącego zapalenia jelita grubego może także leżeć nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Możliwe jest, że po kontakcie z bakteriami chorobotwórczymi oraz alergenami dochodzi do aktywowania procesów autoimmunologicznych. Oznacza to, że układ immunologiczny syntetyzuje nie tylko przeciwciała przeciwko patogenom, ale także – autoprzeciwciała przeciwko komórkom przewodu pokarmowego. Istotnym czynnikiem mogącym prowadzić do rozwoju WZJG, a także sprzyjać nawrotom choroby to narażenie na stresujące sytuacje.

W zależności od lokalizacji stanu zapalnego wyróżnić można następujące postacie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego:

• wrzodziejące zapalenie odbytnicy, będące najłagodniejszą postacią WZJG i objawiające się krwawieniem z odbytu
• zapalenie odbytnicy i okrężnicy, przebiegające z biegunkami i bólem brzucha
• lewostronne zapalenie jelita grubego, obejmujące odbytnicę, esicę i zstępującą okrężnicę
• pancolitis, czyli stan zapalny obejmujący całą okrężnicę
• ostre wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Colitis ulcerosa objawia się przede wszystkim występowaniem symptomów ze strony układu pokarmowego. Biorąc pod uwagę nasilenie objawów, wyróżnić można:

• łagodną postać choroby, która występuje najczęściej i stanowi prawie połowę przypadków; stan zapalny obejmuje jedynie końcowy odcinek jelita grubego, objawy nie są nasilone i przyjmują postać ból podbrzusza, uczucie parcia na stolec, obecność krwi w kale
• umiarkowana postać choroby występuje u około 30% pacjentów z WZJG; cechuje się występowaniem silnych, skurczowych bólów brzucha, obfitej krwistej biegunki, a także obecnością krwi w kale
• ciężka postać choroby występuje najrzadziej, dotyczy niespełna 10% chorych; w związku z występowaniem nasilonych biegunek i krwawienia, choroba może przebiegać ze znacznym osłabieniem organizmu, odwodnieniem oraz niedokrwistością.

Objawy ze strony przewodu pokarmowego to nie jedyne manifestacje WZJG. Okazuje się bowiem, że wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego towarzyszyć mogą objawy ze strony skóry, stawów i kości, układu krwionośnego, a także oczu. U osób chorujących na WZJG częściej odnotowuje się zachorowania na zapalenie stawów. Taki stan zapalny objawia się zaczerwienieniem i obrzękiem stawu, bólem, a także ograniczeniem ruchomości stawów. Z kolei konsekwencją zaburzenia wchłaniania wapnia i stosowania glikokortykosteroidów może być osłabienie struktury kości i ich większa podatność na złamania. U osób z WZJG częściej diagnozowane są stany zapalne twardówki lub tęczówki, przebiegające z zaczerwienieniem i łzawieniem oczu, zaburzeniami widzenia oraz bólem oczu. Ponadto w przebiegu WZJG niemal dwukrotnie wzrasta ryzyko rozwoju zakrzepicy żył głębokich, których objawami są: uczucie ciężkości nóg, obrzęki, bolesne skurcze łydek, zasinienie nogi.

Samo wystąpienie objawów nie pozwala rozpoznać wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, gdyż podobny może być przebieg infekcji bakteryjnych przewodu pokarmowego. Dlatego w pierwszej kolejności wskazane jest wykluczenie takich infekcyjnych przyczyn biegunek jak Shigella, Salmonella, Campylobacter, Yersinia oraz Clostridium difficile. W tym celu wskazane jest wykonanie badania bakteriologicznego kału. Kolejnym etapem diagnostyki WZJG jest wykonanie badania endoskopowego jelita grubego, czyli kolonoskopii. Badanie to polega na wprowadzeniu do światła jelita endoskopu, który umożliwia ocenę stanu śluzówki jelita, a także pobranie wycinków śluzówki do badania histopatologicznego. W przypadku podejrzenia pozajelitowych zmian towarzyszących wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego, wskazane może być wykonanie takich badań obrazowych jak tomografia komputerowa, USG lub RTG jamy brzusznej.

Leczenie WZJG  koncentruje się przede wszystkim na wyciszeniu stanu zapalnego. Zazwyczaj w przebiegu łagodnych postaci wrzodziejącego zapalenia jelita grubego stosowane są leki zawierające pochodne kwasu 5 – aminosalicylowego, takie jak sulfasalazyna czy mesalzayna. Tego typu preparaty mogą mieć postać tabletek doustnych, czopków, wlewów dodbytniczych. W cięższych postaciach WZJG leki przepisywane najczęściej to glikokortykosteroidy, w tym prednizon stosowany doustnie lub metyloprednizolon podawany dożylnie. W przypadku odporności na glikokortykosteroidy lub występowaniu poważnych działań niepożądanych, lekarz może przepisać leki immunosupresyjne. W przypadku bardzo ciężkiego przebiegu choroby lub braku zadowalających efektów farmakoterapii, wskazane może być leczenie chirurgiczne. Wówczas wykonywana jest resekcja całego jelita grubego lub jego fragmentu. Czy można wyleczyć wrzodziejące zapalenie jelita grubego? Nie ma możliwości całkowitego wyeliminowania schorzenia, ale odpowiednia farmakoterapia oraz modyfikacje stylu życia pozwalają zminimalizować ryzyko nawrotów choroby.

Dieta we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego powinna mieć indywidualny charakter, uwzględniający alergie i nietolerancje pokarmowe. Należy bacznie obserwować organizm i wykluczać z diety te produkty, które powodują zaostrzenie stanu zapalnego. Zalecane jest spożywanie niewielkich, regularnych posiłków, najlepiej 5 – 6 w ciągu dnia. W okresach zaostrzenia choroby należy stosować dietę lekkostrawną, z ograniczeniem takich bogatych źródeł błonnika jak pełne ziarna zbóż, gruboziarniste kasze, chleb razowy i na zakwasie. Zamiast surowych owoców i warzyw lepiej jest wybierać te gotowane, niewskazane jest smażenie, lepiej jest gotować na wodzie i na parze lub piec bez dodatku tłuszczu. Nie wolno zapominać o nawadnianiu organizmu.  W tym celu najlepiej sprawdzi się woda. Bezwzględnie należy zrezygnować z alkoholu, papierosów oraz wysokoprzetworzonych produktów. Warto również zastosować odpowiednią probiotykoterapię taką jak suplementacja  probiotykiem SIBOSgastrin® zawierającym szczepy Enterococcus faecium Rosell®-26 oraz Bacillus subtilis Rosell®-179. Jest to nieodzowne wsparcie leczenia podstawowego, które wspomaga funkcjonowanie układu pokarmowego  a także łagodzi stan zapalny. Ponadto przyjmowanie  odpowiednich probiotyków w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego może pomóc w podtrzymaniu remisji choroby.