SIBO - skąd się bierze, jak się leczy?

SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego to zaburzenie, w przebiegu którego jelito cienkie jest zasiedlane przez zwiększoną ilość bakterii. Nadmierny rozrost mikrobioty jelita cienkiego może prowadzić do problemów z trawieniem oraz wchłanianiem składników pokarmowych. SIBO wymaga odpowiedniego postępowania terapeutycznego. Leczenie SIBO polega na zastosowaniu antybiotyku, odpowiednich suplementów oraz diety.

Co to jest SIBO?

Rozrost bakteryjny jelita cienkiego to zaburzenie, które może dotyczyć nawet 20% osób. W warunkach fizjologicznych w świetle jelita cienkiego znajdują się niewielkie ilości bakterii. Miejscem skolonizowanym przez bakterie jest jelito grube. Skąd wynikają te różnice? Funkcją jelita cienkiego jest trawienie pokarmów i ich wchłanianie, zatem ilość bakterii w jelicie cienkim nie powinna być większa niż 10³ jtk/g lub według niektórych źródeł 10⁵ jtk/g. Obecnych jest kilka mechanizmów zapobiegających kolonizacji jelita cienkiego – odpowiada za to m. in. kwaśna treść żołądkowa, żółć, enzymy trzustkowe, a także mechaniczna bariera stworzona przez zastawkę krętniczo – kątniczą. Natomiast w świetle jelita grubego obecność bakterii jest wskazana – odpowiadają one za fermentację niestrawionych węglowodanów, syntezę krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz witaminy K. Jeśli bakterie tworzące mikrobiotę jelita grubego zaczynają namnażać się w jelicie cienkim- rozwija się SIBO.

Kto jest narażony na SIBO?

Wytypowano kilka czynników, które w istotny sposób zwiększają ryzyko rozwoju rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Jednym z najistotniejszych czynników ryzyka jest zaburzenie czynności motorycznej, czyli perystaltyki jelit. Takie zaburzenie szczególnie często dotyka osób, u których zdiagnozowano następujące schorzenia:

cukrzyca
zespół jelita nadwrażliwego
twardzina układowa
choroba Parkinsona

Inne możliwe przyczyny SIBO obejmują zrosty jelit po zabiegach operacyjnych, zwężenie jelita po radioterapii, uchyłki jelita cienkiego. Istotnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim jest podeszły wiek, przewlekłe choroby nerek, marskość wątroby, przewlekłe zapalenie trzustki czy niedobory odporności, np. w przebiegu zakażenia wirusem HIV. I wreszcie – rozwojowi SIBO może sprzyjać stosowanie leków hamujących wydzielanie soku żołądkowego. Stosując leki z grupy inhibitorów pompy protonowej „tracimy” naturalną barierę w postaci niskiego pH, które w sposób naturalny limituje przedostawanie się bakterii z żołądka do jelita cienkiego.

SIBO - objawy, które powinny zaniepokoić

Osoby, u których rozwija się SIBO doświadczają mało charakterystycznych objawów, które łatwo zinterpretować jako zwykłą niestrawność. Najczęstsze objawy SIBO dotyczą wzdęć brzucha, uczucia pełności, dolegliwości bólowych brzucha. Mogą pojawić się zaburzenia rytmu wypróżniania -wówczas osoby z SIBO mogą doświadczać zaparć lub biegunek o charakterze wodnistym lub tłuszczowym. Dolegliwości SIBO mogą się nasilać z czasem. Poprzez zaburzenia przyswajania substancji odżywczych zwiększa się ryzyko niedożywienia. Objawia się to chudnięciem. Konsekwencją niewystarczającego wchłaniania białka mogą być obrzęki, ponadto zaobserwować można objawy związane z niedoborami poszczególnych witamin i składników mineralnych. Mowa m. in. o osłabieniu struktury kości, zaburzeniach wzroku, niedokrwistości przebiegającej ze zmęczeniem, bólami i zawrotami głowy, kołataniem serca oraz dusznościami. Skórne objawy SIBO obejmują ogólne pogorszenie kondycji skóry, jej przesuszenie, trądzik różowaty, rumień guzowaty czy wysypka plamisto – guzkowa. Z kolei objawy neurologiczne SIBO są konsekwencją anemii megaloblastycznej, rozwijającej się na podłożu niedoboru witaminy B12 i/ lub kwasu foliowego. Wówczas poza klasycznymi objawami anemii rozwijają się zaburzenia neurologiczne:

zaburzenia odczucia smaku
pogorszenie wzroku lub słuchu
mrowienie i drętwienie kończyn
pieczenie języka
zaburzenia równowagi
spadek napięcia mięśniowego
uczucie przechodzenia prądu wzdłuż kręgosłupa, zwłaszcza podczas pochylania do przodu.

Test wodorowy na SIBO

Ponieważ objawy SIBO mają niespecyficzny charakter i mogą wskazywać na obecność wielu innych zaburzeń, nie jest możliwe zdiagnozowanie SIBO wyłącznie w oparciu o obraz kliniczny. Dlatego konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich badań diagnostycznych aby potwierdzić SIBO. Najczęściej wykonywanym testem jest test wodorowo – oddechowy. Test ten pozwala ocenić aktywność bakterii jelitowych, której towarzyszy wydzielanie wodoru w procesie fermentacji węglowodanów. Test polega na pomiarze wodoru w próbce wydychanego powietrza, zarówno przed podaniem glukozy lub laktulozy, jak i po spożyciu cukru. Pacjent wypija 75 g glukozy lub 10 g laktulozy rozpuszczone w szklance wody. Próbki powietrza pobierane są co 15 – 20 minut w ciągu 3 – 5 godzin od przyjęcia roztworu cukru. Prawidłowo początkowe wydalanie wodoru w wydychanym powietrzu nie powinno przekraczać 10 ppm, a w próbce pobranej po spożyciu cukru – nie powinno wzrosnąć o więcej niż 20 ppm. Z SIBO mamy do czynienia wówczas, gdy pomiar po podaniu glukozy przekracza wartość 20 ppm w próbce pobranej w ciągu pierwszych dwóch godzin, z dalszym wzrostem w dalszym etapie testu. Złotym standardem w diagnostyce SIBO jest badanie mikrobiologiczne treści pobranej z jelita cienkiego. Jednak z racji inwazyjnego charakteru tego badania, jest ono rzadko wykonywane. Procedura sprowadza się do zassania treści jelitowej dzięki wykorzystaniu endoskopu. Obecność w aspiracie w dwunastnicy powyżej 10⁵ jtk/g pozwala na rozpoznanie SIBO. Pomocniczo można wykonać takie badania jak morfologia i poziom witaminy B12, poziom elektrolitów, RTG z kontrastem przewodu pokarmowego.

Leczenie farmakologiczne SIBO

Postępowanie lecznicze w przebiegu SIBO sprowadza się przede wszystkim do antybiotykoterapii. Wybór antybiotykoterapii uzależniony jest m. in. od tego, czy w przebiegu SIBO dominują zaparcia, czy biegunki. Zazwyczaj antybiotykoterapia trwa 10 – 14 dni.

SIBO - dieta i suplementacja

Ogromne znaczenie w leczeniu oraz profilaktyce nawrotów SIBO ma odpowiedni model żywienia oraz celowana suplementacja. W przebiegu SIBO dieta powinna wykluczać węglowodany fermentujące, których spożywanie może nasilać objawy SIBO. Taka dieta określana jest jako LOW FODMAP i ogranicza spożycie polioli, fruktanów i galaktanów, fruktozy i laktozy. Oznacza to konieczność wyeliminowania takich produktów jak cebula, czosnek, szparagi, jabłka, śliwki, mleko, jogurty i twarogi, makarony i pieczywo z mąki pszennej, jęczmiennej i żytniej, a także kawa, napoje gazowane oraz nerkowce i pistacje. Kolejne proponowane rozwiązania dietetyczne, mogące łagodzić objawy SIBO to:

dieta SCD, wykluczająca całkowicie zboża, nabiał, warzywa skrobiowe, soki owocowe, wędliny, kakao, kawę rozpuszczalną oraz cukier, ksylitol i erytrol
dieta GASP, która bardzo przypomina SCD, ale kładzie większy nacisk na spożywanie kiszonek stanowiących doskonałe źródło naturalnych probiotyków

Wsparciem odpowiednio skomponowanej diety może być suplementacja probiotyków. Wydawać mogłoby się, że sięganie po probiotyk w przebiegu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego jest nielogiczne. Jednak w rzeczywistości odpowiednio skomponowana probiotykoterapia może wspomóc terapię SIBO. Takie szczepy bakteryjne jak Enterococcus faecium Rosell®-26 oraz Bacillus subtilis Rosell®-179, zawarte w preparacie SIBOSgastrin® mogą wspomagać utrzymanie fizjologicznej flory bakteryjnej, hamując namnażanie szkodliwych bakterii jelitowych. Wspomagając syntezę krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, probiotyki wspomagają funkcjonowanie układu pokarmowego. Badania kliniczne potwierdzają skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania tego probiotyku w SIBO jak i wielu innych wskazaniach. Warto również wspomnieć, że problem SIBO nawet po przeleczeniu antybiotykiem często nawraca. Niezwykle ważna jest zatem profilaktyka która obejmuje odpowiedni probiotyk oraz dietę. W ten sposób można zmniejszać częstotliwość nawrotów dolegliwości w SIBO.