Zgaga to jeden z objawów, który dotyka dużą część społeczeństwa, szacuje się, że raz w tygodniu uskarża się na nią nawet 20-30% osób dorosłych. Uczucie palenia w przełyku, kwaśne odbijanie, ból gardła czy chrypka to najczęstsze objawy zgagi i refluksu. Jeśli zgaga występuje przewlekle może być objawem choroby refluksowej przełyku (GERD). Czym więc jest choroba refluksowa przełyku? Należy ona do jednych z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego i chorób na świecie w ogóle, jej częstość występowania jest trudna do oszacowania i ma tendencję do zwiększania i chociaż występuje równie często u obu płci i w różnych grupach wiekowych, to najczęściej pojawia się po 40 roku życia.
Skąd bierze się refluks? Główne przyczyny choroby refluksowej
Refluks kwaśnej treści z żołądka do przełyku, zwłaszcza po posiłku to stan fizjologiczny. Jeśli występuje on sporadycznie nie może być nazywany chorobą refluksową. O chorobie mówimy wówczas, gdy występuje dokuczliwa zgaga, której może towarzyszyć bierne cofanie się treści z żołądka do przełyku (regugritacja) lub pojawiają się powikłania choroby refluksowej, jako konsekwencja patologicznego refluksu. Przyczyny refluksu są bardzo złożone i wieloczynnikowe. Obecnie uważa się, że jej główne czynniki związane są z zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego takimi jak zaburzenia czynności motorycznej dolnego zwieracza przełyku, zaburzenia opróżniania żołądka czy przepuklina rozworu przełykowego. Oprócz tego wpływ mają też niewłaściwa dieta czy nieprawidłowy styl życia (otyłość, palenie papierosów, spożywanie alkoholu, soków cytrusowych, mocnej kawy czy herbaty czy też ostrych przypraw). Aktywność fizyczna jest wskazana, jednak trzeba pamiętać o tym, że musimy być umiarkowana, bowiem sport wyczynowy może nasilać objawy refluksu.
Objawy refluksu przełykowego – kiedy warto się zaniepokoić?
Objawy choroby refluksowej pojawiają się zdecydowanie częściej niż zwykły refluks. Niepokojące sygnały to często pojawiające się pieczenie i ból za mostkiem, nawracająca zgaga, uczucie cofania się treści do przełyku. Chorobie refluksowej towarzyszy też ból i dyskomfort w nadbrzuszu, chrypka czy nawet kaszel. Istotne jest, że dolegliwości te często nasilają się w pozycji leżącej czyli w nocy, podczas schylania czy po obfitych, tłustych posiłkach i słodyczach. Szczególną uwagę należy zwrócić na dysfagię (zaburzenia połykania) – jest to objaw refluksu, który może świadczyć o rozwoju powikłań choroby refluksowej. Inne niepokojące objawy to odynofagia czyli bolesne połykanie, zmniejszenie masy ciała czy krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Kiedy to już choroba refluksowa – diagnostyka GERD
W większości przypadków rozpoznanie choroby refluksowej przełyku opiera się na przeprowadzonym wywiadzie lekarskim w kierunku nawrotowych (łagodne objawy pojawiające się przynajmniej dwa dni w tygodniu lub cięższe objawy pojawiające się przynajmniej 1 dzień w tygodniu) objawów takich jak: zarzucanie treści żołądkowej do przełyku i zgadze (palenie przełyku). W niektórych przypadkach konieczne będą dodatkowe, dalsze badania:
- gastroskopia – ocena stanu błony śluzowej przełyku
- 24-godzinne monitorowanie pH przełyku
- manometria przełyku – ocena funkcji mięśni przełyku
Te badania pomagają potwierdzić diagnozę i ocenić stopień zaawansowania choroby.
Jak leczyć chorobę refluksową przełyku?
Leczenie choroby refluksowej przełyku powinno opierać się na dwóch filarach zmianie stylu życia i leczeniu farmakologicznym. Jego głównymi celami jest ustąpienie objawów, poprawa jakości życia i zmniejszenie ryzyka powikłań. Powinno ono też prowadzić do wygojenia zmian zapalnych błony śluzowej przełyku i zapobiec nawrotom choroby w przyszłości. Żaden, nawet dobry lek na zgagę i refluks nie będzie w pełni skuteczny, jeśli nie zostanie wsparty modyfikacjami w stylu życiu. Jakie są więc najważniejsze zalecenia mogące pomóc na refluks i zgagę?
- Odpowiednia dieta – unikanie posiłków tłustych, kwaśnych, słodkich, jedzonych zbyt późno (najlepiej zjeść ostatni posiłek na 2-3 godziny przed snem)
- Uniesienie głowy i górnej części tułowia w czasie snu
- Zmniejszenie masy ciała (szczególnie jeśli występuje nadwaga czy otyłość)
- Zaprzestanie palenia papierosów czy innych używek
- Regularne, umiarkowane ćwiczenia, w tym ćwiczenia aerobowe
Leczenie farmakologiczne obejmuje zasadniczo 3 grupy leków – leki hamujące wydzielanie żołądkowe, leki zobojętniające kwas solny i leki prokinetyczne.
Aktualnie podstawą leczenia choroby refluksowej są leki hamujące wydzielanie żołądkowego. Do grupy tej należą leki będące inhibitorami pompy protonowej (IPP). Wśród tej grupy na szczególną uwagę zasługuje cząsteczka esomeprazolu, która jest składnikiem nowoczesnym i skutecznym. To nowocześniejsza forma w postaci S-izomer omeprazolu, który ze względu na swoją budowę jest ukierunkowany na maksymalne działanie. Cząteczka esomeorazolu występuje w składzie produktu o nazwie Esomeprazol Alugastrin i to jedyny esomeprazol dostępny aktualnie bez recepty. Wykazuje on dłuższe działanie niż inni przedstawiciele tej grupy – działa do 24h i hamuje produkcje kwasu żołądkowego aż o 90%, zmniejsza też ból towarzyszący zgadze. Może być przyjmowany niezależnie od posiłku i skutecznie leczy częste epizody zgagi. Esomeprazol w dawce 20 mg znalazł się też w wytycznych „Postępowanie diagnostyczno terapeutyczne w chorobie refluksowej przełyku” Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii z 2024 roku. Leki z grupy inhibitorów pompy protonowej są zazwyczaj dobrze tolerowane, a objawy niepożądane występują rzadko.
Kolejną grupą leków są te zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową żołądka, do których należą między innymi związki magnezu i glinu, alginiany czy sukralfat. Związki te można stosować doraźnie, ale są stosowane zwykle w łagodniejszych postaciach choroby refluksowej, bo mają słabsze działanie niż IPP (w tym esomeprazol), ale co warto wiedzieć, często uzupełniają podstawowej leczenie inhibitorem pompy protonowej.
Prokinetyki to leki, które są dostępne tylko na receptę i mają w Polsce zaledwie kilku reprezentantów lecz coraz częściej znajdują swoje miejsce w terapii, jak i wytycznych leczenia.
Podsumowanie
Choroba refluksowa przełyku to schorzenie, gdzie jednym z podstawowych objawów jest zgaga i refluks. Może ono znacznie obniżyć jakoś życia i wpływać na nasze funkcjonowanie, jednak wczesne jej rozpoznanie, modyfikacje stylu życia i leczenie farmakologiczne odpowiednio dobrane przez lekarza, w tym opierające się na stosowaniu inhibitorów pompy protonowej takich jak Esomeprazol Alugastrin może pomóc skutecznie kontrolować jej objawy i zapobiegać komplikacjom.